Alle gemeenten zijn inmiddels bezig met het opstellen van de Meerjarenbegroting 2025 – 2028 en krijgen met het sluitend maken van de begroting dan te maken met het jaar 2026. De term ‘Ravijnjaar 2026’ spookt daarmee steeds vaker rond. Wat houdt het Ravijnjaar precies in? En waardoor wordt het veroorzaakt? En verreweg de meest belangrijke vraag: hoe krijgen gemeenten de begrotingen sluitend in 2026?
Wat is het Ravijnjaar
Het Ravijnjaar verwijst naar de situatie waarin de gemeentelijke begroting zo sterk onder druk komt te staan, dat er ingrijpende bezuinigingen of andere maatregelen nodig zijn om financiële tekorten te voorkomen. Het Ravijnjaar is het gevolg van de herijking van het Gemeentefonds per 2026. De herijking van het Gemeentefonds is gericht op het beter laten aansluiten van de financiële middelen bij de actuele taken en behoeften van gemeenten. Het huidige model stamt grotendeels uit 1997. Sindsdien is er veel veranderd in de kosten van gemeenten, waaronder de decentralisaties in het sociaal domein. Als gevolg hiervan zitten er allerlei achterhaalde aannames in het huidige model, waardoor de verdeling van de middelen en de kostenontwikkeling van gemeenten steeds meer uit elkaar zijn gaan lopen.
Invloed op de begroting
Landelijk lopen gemeenten door de herstructurering van het Gemeentefonds ruim 3 miljard euro mis, waardoor begrotingen behoorlijk onder druk komen te staan. Voor elke gemeente is het resultaat van deze herijking anders, maar geen enkele gemeente gaat erop vooruit en mist zicht op een meerjarenperspectief. Zonder meerjarig perspectief is het niet mogelijk om te bouwen aan oplossingen op lange termijn. Er blijven dan hooguit twee scenario’s over: afwachten en hopen op een goede afloop of het in beeld brengen van mogelijke herijkingen van de gemeentebegroting.
Veel gemeenten kiezen, ook op aanraden van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), voor het tweede scenario. De voorbereiding op het Ravijnjaar vraagt om een strategische en in veel gevallen multidisciplinaire aanpak. Er zijn een aantal stappen die gemeenten kunnen doen om hun begroting te kunnen herzien:
1. Vroegtijdige signalering en risicoanalyse
- Monitoring: het continue monitoring van de financiën om vroegtijdig signalen op te vangen over mogelijke knelpunten.
- Risicoanalyse: het uitvoeren van een uitgebreide risicoanalyse om mogelijke financiële risico’s op te sporen en te kwantificeren.
2. Kostenbesparing en efficiëntie
- Prioritering: bepaalde uitgaven kunnen worden geprioriteerd of uitgesteld, zoals investeringen in infrastructuur of andere niet-dringende projecten.
- Tijdelijke bezuinigingen: gerichte bezuinigingen kunnen noodzakelijk zijn, waarbij kritisch gekeken wordt naar minder essentiële uitgaven.
- Efficiëntieverbetering: efficiëntere werkprocessen of samenwerking tussen verschillende gemeentelijke diensten kan kostenbesparingen opleveren.
3. Samenwerking
- Intergemeentelijke samenwerking: samenwerkingen met andere gemeenten levert schaalvoordelen op door kosten te delen.
4. Verhoging van inkomsten
- Belastingen en heffingen: gemeenten kunnen overwegen om lokale belastingen of heffingen te verhogen, zoals de onroerendezaakbelasting (OZB) of afvalstoffenheffing.
- Subsidies en fondsen: het actief zoeken naar aanvullende subsidies van de rijksoverheid of Europese fondsen kan een deel van de financiële druk verlichten.
5. Structurele aanpassingen
Van alle inspanningen om de begroting ook in 2026 sluitend te krijgen, valt de meeste winst te behalen bij structurele aanpassingen. Daarmee ontwikkelen gemeenten een meerjarenplan dat voorziet in duurzame financiële gezondheid, waarbij structurele aanpassingen worden doorgevoerd die toekomstige ravijnjaren voorkomen. Twee gangbare methoden daarvoor zijn zero-based budgeting en het uitvoeren van een kerntakenanalyse.
Zero-based budgettering
Vaak worden budgetten voor het volgende jaar opgesteld op basis van het budget van het jaar ervoor. Bij Zero-based budgettering (ZBB) worden alle uitgaven voor een nieuwe periode of een nieuw jaar vanaf nul verantwoord.
De adviseurs van Haute Equipe ondersteunen bij het invoeren van deze budgetteringstechniek, waarbij ze nauwkeurig kijken naar de doelstellingen van een gemeente. Deze vorm van budgettering dwingt ook om te kijken welke uitgaven écht nodig zijn. Dit leidt in veel gevallen tot besparingen.
Kerntakenanalyse
Om meer te doen dan alleen maar bezuinigen op gemeentelijke taken en een nog steviger bedrijfsmatig fundament onder de taakuitvoering te leggen, kan een gemeenteraad besluiten om de kerntaken van de gemeente te onderzoeken. Een herbezinning op taken en taakuitvoering die past bij haar gemeente scheelt vaak in de kosten die een gemeente maakt.
Onze adviseurs helpen bij de uitvoering van een kerntaakanalyse om een helder en verbeterd inzicht te krijgen in de begroting en daarmee ook beter grip te krijgen op de taken waar gemeenten voor staan.
Communicatie en transparantie
Voor welke stap of methode een gemeente ook kiest, het is belangrijk om de uitkomsten die hieruit volgen goed te communiceren. Wees transparant over de financiële situatie en de keuzes die gemaakt moeten worden om het Ravijnjaar te overbruggen. Zorg voor duidelijke communicatie naar inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden over de noodzaak van de maatregelen en de verwachte impact om zoveel mogelijk draagvlak te creëren.
Ondersteuning bij de uitdagingen van het Ravijnjaar
Elke route om de gemeentelijke begroting te herzien komt met uitdagingen. Bij elk van deze opties bieden adviseurs van Haute Equipe ondersteuning om zo de uitdagingen die het ravijnjaar met zich meebrengt aan te gaan. Onze adviseurs leveren gebundelde kennis aan vanuit alle gemeentelijke beleidsterreinen. Haute Equipe heeft naast specialisten op het gebied van gemeentelijke financiën ook experts in dienst op de beleidsterreinen sociaal, juridisch en subsidies.
Meer weten hoe Haute Equipe ondersteuning biedt bij de uitdagingen van het Ravijnjnaar?
Meer over ondersteuning bij Ravijnjaar
