Werelddag van de Intellectuele Eigendom
Werelddag van de Intellectuele Eigendom: AI en auteursrecht in de overheidssector
Vandaag is het Werelddag van de Intellectuele Eigendom. De Werelddag van de Intellectuele Eigendom wordt elk jaar op 26 april gevierd. Het doel van de dag is om het bewustzijn over de rol van de intellectuele eigendom in innovatie en creativiteit te vergroten en om de rechten van de intellectuele eigendom te beschermen. De dag is in 2000 ingesteld door de Wereldorganisatie voor de Intellectuele Eigendom (WIPO) en wordt sindsdien gevierd in meer dan 100 landen. Elk jaar wordt er een ander thema gekozen om de bewustwording te vergroten en er zijn diverse activiteiten over de hele wereld om de dag te vieren.
Bovenstaande alinea is geschreven door – hoe kan het ook anders – ChatGPT. Eind vorig jaar was deze vorm van AI (artificial intelligence, of: kunstmatige intelligentie) hét gesprek van de dag. Ook recent is de AI weer in het nieuws gekomen; er is namelijk een nieuwe versie online gezet. GPT-4 kan nóg meer dan zijn voorganger. Zo kan het inmiddels naast ‘gewone’ tekst beelden herkennen en analyseren. Aan de hand van minimale input van de gebruiker creëert het systeem vervolgens heldere en goedlopende stukken tekst. Die output wordt expres niet als betrouwbaar omschreven, want het is ondertussen wel bekend dat de (juridische) correctheid van de gegenereerde teksten vaak nog te wensen overlaat.
Ook overheidsinstellingen wagen zich inmiddels aan het schrijven en analyseren van teksten met behulp van ChatGPT. De vraag is echter hoe lang dat nog kan; diverse Europese toezichthouders doen onderzoek naar het gebruik van ChatGPT, de EDPB heeft een taskforce ingesteld en de Italiaanse toezichthouder heeft zelfs al een verbod op de tool uitgevaardigd. Dit allemaal vanwege privacybezwaren omtrent het gebruik van de AI. In het licht van de bijzondere dag die het vandaag is, rijst een andere vraag met betrekking tot het gebruik van ChatGPT: wie of wat is nu eigenlijk de auteur van de teksten die worden geschreven door een AI-systeem? Ik legde het voor aan de ‘expert’ zelf:
Q: Wie of wat is de auteur, in de zin van het auteursrecht, van de teksten die ChatGPT genereert aan de hand van de input van de gebruiker?
A: Als AI-taalmodel is er geen specifieke auteur in de traditionele zin van het auteursrecht voor de gegenereerde teksten door ChatGPT. Het intellectuele eigendom van ChatGPT behoort tot de makers van het model en/of de eigenaar van de dataset die voor training wordt gebruikt. In sommige gevallen kan ook worden betoogd dat de gebruiker die de input heeft gegenereerd de auteur is van de uitvoer, maar dit kan afhankelijk zijn van de specifieke situatie en rechtsgebied. Over het algemeen is het auteursrecht op gegenereerde inhoud van AI-taalmodellen een ingewikkelde juridische kwestie die nog steeds wordt onderzocht en besproken door wetgevers en juristen over de hele wereld.
Tot mijn verbazing zit er een kern van waarheid in het antwoord. Het is namelijk nog helemaal niet duidelijk waar de auteursrechten liggen op werken gemaakt door een (samenwerking van mens en) AI. Auteursrecht ontstaat immers automatisch door de creatie van een werk. De eisen die daarbij gelden bepalen dat er sprake moet zijn van een eigen oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel van de maker. Een tekst die door ChatGPT wordt geproduceerd is tot stand gekomen door een statistisch proces; het systeem analyseert teksten en stelt vast welk woord vaak volgt op een ander woord binnen de context die is meegegeven door de gebruiker. Heeft zo’n stuk tekst dan wel een eigen oorspronkelijk karakter? Sterker nog, kan er sprake zijn van een persoonlijk stempel van een AI – is dat niet voorbehouden aan menselijke makers? De optie om de AI zelf als maker aan te wijzen is daarmee, op zijn zachtst gezegd, wankel.
Een andere opvatting binnen dit vraagstuk is dat de maker van het AI-systeem ook de maker moet zijn van het werk dat deze AI heeft gecreëerd. Eén van de argumenten daarvoor is dat de programmeur het best begrijpt hoe het systeem functioneert en op basis waarvan het de werken tot stand laat komen. In deze situatie zou dat betekenen dat (een medewerker van) OpenAI, de organisatie die ChatGPT heeft gemaakt, aangewezen wordt als de maker van het werk dat de AI samen met de gebruiker creëert.
Gezamenlijk auteurschap is evenwel een bestaand concept binnen het auteursrecht. Twee of meer auteurs verkrijgen het co-auteurschap als zij bijvoorbeeld samen een boek hebben geschreven. Met die gedachte zou dan ook betoogd kunnen worden dat AI en de menselijke gebruiker co-auteurs zijn. Beiden zouden daarmee iets te zeggen hebben over de uitoefening van de rechten op het werk – met alle implicaties van dien: een AI die royalty’s ontvangt, hoe gaat dat eruitzien? En hoe zal het systeem zijn rechten op de creatie overdragen? Vragen genoeg om te twijfelen aan deze opvatting.
Tot slot kan worden betoogd dat enkel de gebruiker de maker is van het werk, omdat mensen nu eenmaal gebruik mogen maken van instrumenten om het werk te maken. De AI is dan simpelweg een tool, zoals ook een fotocamera of een kwast dat is, om het werk tot stand te laten komen.
De verschillende opvattingen die bestaan in combinatie met het gebrek aan (internationale) uitspraken omtrent dit vraagstuk maken dat het nog bepaald geen uitgemaakte zaak is wie de auteursrechten bezit op werken gemaakt door AI-systemen. Daarom neig ik ernaar aan te sluiten bij de slotzin van de reactie van ChatGPT; het is een ingewikkeld vraagstuk, waarbij het definitieve antwoord nog op zich laat wachten.
NB Bovenstaand auteursrechtvraagstuk kan ook worden toegepast op het creëren van afbeeldingen in samenwerking met AI-systemen. Zo is bijgaande afbeelding bijvoorbeeld gemaakt aan de hand van de app ‘Dreamer: AI Art Generator’ via de prompt ‘Futuristic picture of a robot writing’. Wie is nu de auteur van deze weergave?
Terug naar overzicht
