Een doeltreffend subsidiebeleid dankzij het FERM-model
De overheid zet subsidies in als uitvoeringsinstrument om gewenste ontwikkelingen in de samenleving te stimuleren. Denk aan SDE++ subsidies voor het produceren van hernieuwbare energie. Of de subsidies in het sociaal domein, voor dienstverlening richting inwoners op het gebied van preventie, participatie en welzijn. Echter, het gebrek aan actuele en operationele beleidskaders leidt tot een dringend probleem. Te vaak wordt de vertaling van beleid naar effectieve uitvoering bemoeilijkt door verouderde, ontbrekende of onvoldoende uitgewerkte beleidsdocumenten. Wat blijkt? Het FERM-model kan geldverspillende en inefficiënte subsidieregelingen voorkomen.
Gebrek aan beleidsvisie leidt tot irrelevante subsidieregelingen
Een doordacht beleid is meer dan een set van doelen en middelen; het vormt een kader waarbinnen de uitvoering opereert. Het geeft richting aan de inzet van middelen, geeft weer hoe het maatschappelijk speelveld eruitziet en biedt handvatten voor het opstellen van de benodigde uitvoeringsinstrumenten (subsidies, inkoop etc.). Daarentegen resulteert een gebrek aan visie en beleid in subsidies die hun doel voorbijgaan. Instrumenten worden verkeerd ingezet, aanbestedingen worden verwaarloosd, en het effectief behalen van gestelde doelstellingen lijkt een onbereikbaar gegeven. De mismatch tussen beleid en uitvoering heeft niet alleen financiële gevolgen, maar ondermijnt tegelijkertijd ook het vertrouwen van burgers en ondernemers in de overheid.
Het resultaat van een ontbrekend beleidskader in de praktijk
Een praktijkvoorbeeld van deze problematiek zagen subsidieadviseurs van Haute Equipe bij een grote gemeente in Zuid-Holland. Het college sprak de ambitie uit om mensen in bepaalde wijken verantwoordelijkheid te laten nemen voor hun wijk. Met als gewenst gevolg dat inwoners die het vertrouwen in de overheid verloren hadden, weer laagdrempelig zouden participeren in hun wijk. Helaas was het compleet onduidelijk welke activiteiten precies nodig waren om de gestelde ambitie te bereiken, wie het geld zou moeten ontvangen en wat er bedoeld werd met ‘Van de wijk, voor de wijk’. Dit resulteerde in een veelheid van vraagtekens bij uitvoerende afdelingen die hier gevolg aan moesten geven. Met een enorm risico dus op irrelevante, dure en inefficiënte subsidieregelingen die geen of beperkt impact hadden op datgene waar de ambities eigenlijk voor werden uitgesproken. De oorzaak? Een ambitie die niet vertaald was naar de praktijk en het ontbreken van een duidelijk vastgelegd beleidskader.
FERM als (tussen)oplossing bij ontbrekend beleid
Een casus als hierboven is tekenend voor de manier waarop beleid wordt vormgegeven bij een groot deel van de Nederlandse gemeenten. De impact van het gebrek aan beleidsvisie en slecht afgestemde uitvoering heeft verregaande gevolgen. Het is van cruciaal belang dat we deze problematiek met urgentie aanpakken. Niet alleen om geldverspilling tegen te gaan, maar juist om een duurzame verandering te realiseren en het vertrouwen te herstellen. Om een doeltreffend en relevant uitvoeringsinstrument te ontwikkelen dat de beoogde (maatschappelijke) doelstellingen behaald, volgen de subsidieadviseurs van Haute Equipe het FERM principe: Functioneel, Effectief, Rechtmatig en Maatschappelijk speelveld. De methodiek dwingt namelijk om vanuit vier verschillende perspectieven naar een instrument te kijken en deze steeds concreter vorm te geven. Doordat de aansluiting tussen beleid en uitvoering in het sociale domein regelmatig ontbreekt, is deze manier van werken bijzonder relevant voor Nederlandse gemeenten. Door aan de hand van het FERM-model met elkaar in gesprek te gaan, kunnen er op uitvoerend niveau relevante kaders geschetst worden waar eerder aan voorbij is gegaan.
Het FERM-model toegepast
In de praktijk blijkt het FERM-principe ook goed te werken bij het opstellen van een smal beleidskader, in een situatie waar breder beleid ontbreekt of niet concreet is. Dus vóórdat er een uitvoeringsinstrument, zoals een subsidieregeling, wordt opgesteld. Zo’n smal beleidskader is nauw gefocust op de uitgesproken ambitie of bestuurlijke opdracht en betreft niet het hele beleidsterrein. In het eerdergenoemde voorbeeld over ‘Wijkbedrijven’ zorgde de FERM-aanpak ervoor dat gebrek aan kennis tijdig aan het licht kwamen. Dit kon worden uitgezocht en aangevuld, nog voordat de subsidieregeling werd uitgewerkt. Randvoorwaarden werden opgesteld, die duidelijk maakten hoe de middelen het best ingezet konden worden om het beoogde doel te behalen en risico’s te beperken. Gedurende het proces werd er continu draagvlak gecreëerd bij de belanghebbenden, waardoor er een gedragen beleidskader ontstond. Dankzij de FERM-methode bleek een subsidieregeling niet het enige benodigde instrument te zijn. Zonder een projectleider bij de gemeente en een kosten- & batenanalyse van de effecten van de verstrekte subsidies, zouden de gestelde doelen niet behaald worden. Na het opstellen van het beleidskader en het kiezen van het juiste instrument, was het opstellen van de subsidieregeling eenvoudig. Dit resulteerde in een doelmatige subsidieregeling die inspeelde op het maatschappelijk speelveld waar het doel behaald diende te worden.
Ook FERM toepassen bij subsidiebeleid?
Haute Equipe nodigt gemeenten en provincies uit om in gesprek te gaan over hoe FERM ervoor kan zorgen dat er op hoger niveau, eerder in de beleidscyclus nagedacht wordt over de uitvoering van het subsidiebeleid. Op deze manier kunnen de nu veelgemaakte fouten voorkomen worden, winnen we als samenleving aan slagkracht en houden we meer tijd en geld over voor de dingen die er echt toe doen. Ook FERM toepassen bij subsidiebeleid? Neem contact op met Rombout Speelman via rombout.speelman@haute-equipe.nl of 06-10261091.
Terug naar overzicht
