Corona checklist onderwerpen sociaal domein

Is de planning van inkoop en aanbestedingen helder en realistisch en draagt deze bij aan de werkgelegenheid in de regio? 

Veel gemeenten doen gezamenlijk als buur- of regiogemeenten inkooptrajecten. Dat betekent veel overleg, zowel op ambtelijk niveau als op bestuurlijk niveau. Gedurende de covid-19-maatregelenkan het lastig zijn om een verwervingsstrategie af te stemmen en te accorderen. Juist omdát processen nu complexer kunnen zijn, is het belangrijk dat de ambtelijke organisatie doorgaat met het bepalen van verwervingsstrategieën. 

Een realistische planning is hierbij belangrijk. Het kan aantrekkelijk lijken om een aanbestedingstraject of subsidietraject uit te stellen, maar de gevolgen daarvan moeten goed worden ingeschat Gaat het ten koste van de implementatietijd? Onbedoeld gevolg is dan dat de “rekening” van het uitstel bij de uitvoeringspraktijk komt te liggen. Nu is het juist nodig om deze uitvoeringspraktijk productief te houden.  Dit levert wel dilemma’s op. Aan de ene kant kan je een aanbestedingstraject niet zomaar stopzetten, maar aan de andere kant kan zomaar doorwalsen in de het oorspronkelijke tempo voor de inschrijvers lastig zijn.  

De inschrijfkant is een belangrijk en complex onderdeel van het aanbestedingstraject. Vooral als door een samenwerkingsverband van meerdere organisaties wordt ingeschreven. Een mogelijke valkuil is dat gemeenten onderschatten hoeveel tijd het kost voor aanbieders om het eens te worden over de inschrijving –wat directe impact heeft op de bedrijfsvoering van aanbieders.  Zeker binnen het sociaal domein hebben gemeenten vaak hoge verwachtingen van de samenwerking tussen organisaties.  Het is essentieel om juist dan deze verwachtingen ook goed te borgen in een aanbestedingstraject. 

Is duidelijk welke keuzes er gemaakt kunnen worden ten aanzien van contractmanagement richting bijvoorbeeld zorgaanbieders? Zijn de risico’s, maar zeker ook de kansen geïnventariseerd? 

Hoe kan je omgaan met de facturatie van niet of verminderd geleverde zorg door zorgaanbieders? Bij het maken van keuzes moet een balans worden gevonden tussen rechtmatigheid en doelmatigheid. Het is belangrijk dat aan het eind van het jaar de jaarrekening goedgekeurd wordt. Met name in het sociaal domein gaat het om dusdanig grote bedragen dat de onzekerheidsfactor een grote rol speelt. Aan de andere kant kan juist het strak vasthouden aan contractafspraken ook ongewenste effecten hebben. Kunnen zorgaanbieders de covid-19 periode overleven als u slecht uitbetaalt bij directe tijd? Wat is de directe tijd eigenlijk? Vaak is in contracten ruimte voor interpretatie. 

Het is zeker nu heel belangrijk om goed in beeld te krijgen wie extra ruimte en vertrouwen verdient binnen het zorglandschap, maar ook waar extra alertheid gewenst is (bijvoorbeeld bij flexibele dienstverlening). Het gevaar van frauduleuze facturen zal in deze periode niet minder zijn. Juist op z’n moment is gedegen contractmanagement belangrijk. Er zijn risico’s die in kaart moeten worden gebracht, maar het is minstens zo belangrijk om de kansen te zien.  

Er zijn gemeenten die deze periode aangrijpen om transformatiemogelijkheden te testen. Bijvoorbeeld door met zorgaanbieders af te spreken dat zij de komende maanden een vaste vergoeding voor hun prestaties krijgen. Zij ontvangen daarmee een stukje zekerheid én krijgen de vrijheid en flexibiliteit om passende hulp te ontwikkelen. De verwachting is dat het geven van vertrouwen kan leiden tot blijvende innovaties, betere samenwerking, lagere administratieve lasten en daardoor een goedkopere organisatie van zorg. Dat dit ook risico’s met zich meebrengt moet worden geaccepteerd. De focus wordt verlegd van controleerbaarheid naar samen optrekken met de zorgaanbieder. Eventueel kan de tijdwinst ingezet worden voor meer toezicht op de uitvoering. De verwachting van gemeenten met deze werkwijze is dat de voordelen opwegen tegen de nadelen. Er moeten keuzes worden gemaakt om met de zorgaanbieders goede oplossingen te bieden in deze crisis.  

Wordt al geanticipeerd op en worden al strategische keuzes gemaakt ten aanzien van een verwachte stijging van aanvragen in het sociaal domein (bijstand, schuldhulpverlening, daklozenopvang, burenbemiddeling)? 

De effecten van deze crisis worden in de komende maanden duidelijk. Het is zeer goed mogelijk dat dit een grote golf van aanvragen voor bijstandsuitkeringen en minimaregelingen als gevolg zal hebben. Maar ook op het gebied van schuldhulpverlening, ondersteuning van kwetsbare gezinnen en het opvangen van daklozen, zal naar verwachting meer vraag ontstaan. Het is belangrijk om hier nu op te anticiperen. Wat is het plan voor de nazorg? Hoe zetten we onze tijd nu in, en welke strategische keuzes maken we nu om straks meer maatschappelijk resultaat te kunnen bewerkstelligen? Twee elementen zijn zeer belangrijk bij het anticiperen op een stijging in de hulpvraag: 

• Data-analyse vanuit het klantcontactcentrum: alle contacten worden geregistreerd. Het betreft niet altijd een directe aanvraag, maar deze data gecombineerd met het aantal aanvragen geeft bijvoorbeeld een indicatie in de groei- en krimptrends van de (verwachte) aanvragen.  
• Duiding: Cijfers op zichzelf zeggen weinig en zijn op verschillende manieren te lezen. Daarom is duiding belangrijk. Luister naar de consulenten bij werk en inkomen. Zij zien en herkennen als eerste patronen in aanvragen. De teamleiders van werk en inkomen kunnen de data doorgaans het beste duiden.  

Het verzamelen, analyseren en duiden van data kan helpen bij het maken van strategische keuzes. Een goede samenwerking tussen verschillende personen en afdelingen is daarvoor essentieel.   

Zijn we voldoende voorbereid op de sociale gevolgen van deze crisis? 

De covid-19-situatie zal verstrekkende gevolgen hebben op veel terreinen. Denk bijvoorbeeld aan de schuldhulpverlening. Velen zullen in deze periode (verder) in de schulden raken waardoor de vraag naar hulpverlening toeneemt.  Vooral aan de uitvoeringskant zal de werkdruk toenemen. Zijn we hierop voorbereid? 

Ook de vraag naar ondersteuning voor kwetsbare gezinnen zal toenemen. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat preventieve voorzieningen worden uitgesteld of omdat de kinderopvang tijdelijk stopt. Sinds het uitbreken van de corona crisis zijn scholen het contact met circa 5.000 leerlingen verloren. Dit kunnen bijvoorbeeld gezinnen zijn waarbij het moeilijk is om contact te leggen met de ouders of waar (alleenstaande) ouders vitale beroepen hebben. Vaak zijn dit kinderen die het onderwijs juist het hardst nodig hebben. Het is essentieel om met deze kinderen in contact te komen en naar oplossingen te zoeken om achterstanden te voorkomen.  

Verder moet mogelijk extra opvang en begeleiding voor dak- en thuislozen worden gerealiseerd of moeten bestaande opvang plekken worden ‘uitgedund’ om besmettingsgevaar tegen te gaan. Maar ook de impact van de crisis op buurtconflicten moet niet worden onderschat. Verplicht thuiszitten kan de gemoederen hoog laten oplopen. Extra buurtbemiddeling kan noodzakelijk blijken.  

Leer van elkaar, vertrouw elkaar en werk samen.